شرح دعای روز بیست و دوم ماه رمضان در پنج فراز: 1. ابواب فضل در 6 نکته 2. رمضان ماه مبارک 3. اهمیت جلب رضایت خداوند 4. وسط بهشت کجاست؟ 5. اضطرار، شرط استجابت دعا

دعای روز بيست و دوم‏

«اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي فِيهِ أَبْوَابَ فَضْلِكَ وَ أَنْزِلْ عَلَيَّ فِيهِ بَرَكَاتِكَ وَ وَفِّقْنِي فِيهِ لِمُوجِبَاتِ مَرْضَاتِكَ وَ أَسْكِنِّي فِيهِ بُحْبُوحَاتِ جَنَّاتِكَ يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ »

ترجمه: اى خدا در اين روز به روى من درهاى فضل و كرمت بگشا و بر من بركاتت را نازل فرما و بر موجبات رضا و خوشنوديت موفقم بدار و در وسط بهشت‏هايت مرا مسكن ده اى پذيرنده ی دعاى مضطر پريشان.

شرح دعای روز بیست و یکم ماه رمضان

شرح فراز اول دعای روز بیست و دوم ماه رمضان

«اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي فِيهِ أَبْوَابَ فَضْلِكَ » اى خدا در اين روز به روى من درهاى فضل و كرمت بگشا!

ابواب فضل (شش نکته)

توجه به شش نکته ما را درفهم این فقره از دعای روز بیست و دوم ان شاء الله موفق می کند:

نکته ی اول: به داشته های دیگران هرگز نباید حسادت کرد زیرا هر آنچه دیگران دارند خداوند از فضلش به آنها داده است. به جای حسادت می توان از خداوند درخواست نمود که  به او هم از فضلش عطا نماید.

البته باید توجه داشت که دقیقا همان چیزی که به دیگری داده است را نخواهد زیرا آنچه خداوند به دیگران می دهد بر اساس مصالحی است که منطبق بر استعدادها و تلاش های افراد است و شاید مصلحت نباشد دقیقا همان چیز به دیگری داده شود

بلکه باید از خداوند خواست تا او را هم مورد تفضلش قرار دهد منتها به هر نحو که خودش صلاح می داند. « وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى‏ بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليماً » (نساء: 32)

نکته ی دوم: از طرفی وقتی خداوند ابواب فضلش بر کسی گشود او نباید بخل ورزیده و آنچه را که خدا به او تفضل نموده به دیگران انفاق ننماید.

لذا در آیات مربوط به انفاق بارها این نکته آمده است که از آنچه خداوند به شما روزی نموده است انفاق کنید یعنی آنچه دارید تفضل خداست؛ لذا بخل چه جایگاهی می تواند داشته باشد. « وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَبْخَلُونَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لِلَّهِ ميراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ » (آل عمران: 180)

نکته ی سوم: ابواب فضل خداوند اگر بسته شود سنگ روی سنگ نمی ماند و انسان ها در فاصله ی چند روز در آتش گناهان خود و گناهان دیگران خواهند سوخت « وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فيما أَفَضْتُمْ فيهِ عَذابٌ عَظيمٌ » (نور: 14)

لذا خداوند هم از بسیاری از گناهان انسان ها چشم پوشی می  کند «ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرينَ » (بقره: 64) و هم آنان را که دست از گناهان خود بر ندارند و مدام به شرارت پرداخته و زندگی را بر دیگران تنگ کنند از بین می برد. « لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمينَ » (بقره: 251)

نکته ی چهارمی که از شرح دعای روز بیست و دوم ماه رمضان فهمیده می شود این است که: زمانی انسان می تواند از خداوند بخواهد که درب های تفضلش را به روی او بگشاید که او هم تلاش مناسب را برای بدست آوردن آن چیزی که می خواهد انجام دهد.

لذا خداوند در قرآن بارها از «جستن فضل خداوند» سخن می گوید یعنی باید فضل خدا جست و تنها به دعا اکتفا ننمود: « لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِه ‏» (جاثیه: 12، نحل: 14، اسراء 66، قصص: 73، روم: 46، فاطر: 12)

نکته ی پنجم: گشوده شدن ابواب فضل الهی نیازمند شکرگذاری فراوان است نمی توان تنها به این دعا اکتفا کرد و از خداوند توفیق شکرگذاری نعمت ها را نخواست:َ« هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَني‏ أَ أَشْكُرُ أَمْ أَكْفُر » (نمل: 40)

نکته ی ششم: انسان با اتکای به گشوده شدن درب های فضل الهی باید به وظایف الآنش عمل کند به این معنا که نباید به خداوند بگوید: تو اول من را مورد تفضل قرار بده بعد من وظایفم عمل می کنم!!

قسمتی از معاش مسلمانان مکه از طریق داد و ستد با مشرکین تأمین شد وقتی خداوند دستور داد که مشرکین نجس بوده و حق ورود به مسجد الحرام را ندارند مسلمانان برایشان این هراس به وجود آمد که از نظر اقتصادی بازارشان از رونق بیافتد

خداوند به آنها فرمود شما از ورود مشرکین به مسجدالحرام جلوگیری کنید خداوند فضلش را در آینده  شما نشان خواهد داد. وعده تفضل در آینده و عدم تفضل در همان زمان آموزنی است برای مؤمنان که میزان اعتمادشان به خداوند سنجیده شود.

مثال دیگر مسئله ی ازدواج است. بعضی می گویند تا امکانات نداشته باشیم ازدواج نمی کنیم و خداوند می گوید تا ازدواج نکنید من به شما امکانات نخواهم داد. « وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ » (نور: 32)

البته عده ای بدون توجه به توصیه ی خداوند ابتدا امکانات زندگی را برای خود فراهم می کنند آن گاه ازدواج می نمایند ولی این گروه باید توجه کنند که اولا قسمتی از فرصت های زندگی را ازدست داده و ثانیا کمتر آنانی که در سن بالا ازدواج کرده  اند از انتخاب همسر خود راضی هستند.

 و ثالثا بسیاری به خاطر شتاب در کسب درآمد بیشتر ازراه های غیر قانونی و غیر شرعی به ثروت دست پیدا می کنند. آری زندگی آنها بر اساس اعتماد به خداوند پایه ریزی نشده است لذا توقع احساس خوشبختی نداشته باشند. آنها باید از خداوند به خاطر این بی اعتمادی  یشان عذرخواهی کنند و البته خداوند آنها را خواهد بخشید.

شرح فراز دوم دعای روز بیست و دوم ماه رمضان

«وَ أَنْزِلْ عَلَيَّ فِيهِ بَرَكَاتِكَ » و بر من بركاتت را نازل فرما!

رمضان، ماه مبارک

ماه رمضان ماه مبارک است. مبارک بودن به این معنی است که با تلاش کم، سود بسیار و غیر قابل انتظار را از آن خود نمود. اعمال واجب و مستحب در این ماه چند برابر همین اعمال در دیگر ماه ها دارای اجر پاداش است.

پیامبر اسلام (صلى الله عليه و آله) در یکی از جمعه های آخر ماه شعبان خطبه ای ایراد نمودند و در آن از برکات ماه مبارک رمضان گفتند. از آن جمله فرمودند که خواب شما در این ماه عبادت است و یک آیه تلاوت شما برابری با ختم قرآن می کند.

 در پایان خطبه ، امام علی (علیه السلام) سؤال کردند: « يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ؟ برترین عمل در این ماه چیست؟ حضرت پاسخ دادند: يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ /بهترین اعمال پرهیز از محرمات الهی است.» (وسائل الشیعة: 10/303)

مبارک بودن این ماه این پیام مهم را دارد که ای انسان های مؤمن که به دنبال زیاد نمودن عبادات خود هستید! به کیفیت اعمال خود بیاندیشید نه کمیت آن زیرا اگر اعمال خود را کیفی کنید مشکل کمیت آنها نیز برطرف خواهد شد.

خداوند ماه  هایی را قرار می دهد که اعمال شما را در آن چندین برابر می  نویسند. و شب هایی را برایتان در نظر می گیرند که اعمال در آن شب ها برابر با هزار ماه برایتان ثبت می شود « لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر» شما نگران حجم اعمالتان نباشید نگران این باشید که آیا اعمالتان قبول شد یا خیر! و بدانید که خداوند تنها از متقین می پذیرد: « إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقينَ» (مائده: 27)، « لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْماً فاسِقينَ» (توبه: 53)

برکت نام دیگر «رزق غیر مُحتَسَب» است. رزقی که فراتر از حساب و کتاب های مادی و دنیوی است. قرآن این رزق را از آنِ متقین می داند: «مَن يَتَّقِ اللَّهَ يجَعَل لَّهُ مَخْرَجًا، وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ » (طلاق: 2 و 3)

متقین زندگی یشان آکنده از برکت است با مقداری درآمد، آبرومندانه زندگی می کنند و با مقداری اعمال صالح اجر زیادی می برند.

ولی آنها که در پی گناه هستند هر چند کارهای خوبی انجام دهند و هر چند برای رفاه زندگی خود تلاش زیادی را انجام دهند ولی از زحمات خود کمتر نتیجه می گیرند.

برکت مضاعف شدن ثمره یک تلاش است. در مقابل برکت، «حبط» است. حبط عمل یعنی از بین رفتن آن و بی خاصیت گشتن آن.

 قرآن همانطور که به متقین وعده ی برکت می دهد در مقابل برای آنها که باورهای ایمانی خود را منکر شده اند و از گنهکاری دست نمی شویند وعده ی «حبط» داده است: « مَنْ يَكْفُرْ بِالْإيمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُه»‏ (مائده: 5)

شرح فراز سوم دعای روز بیست و دوم ماه رمضان

«وَ وَفِّقْنِي فِيهِ لِمُوجِبَاتِ مَرْضَاتِكَ » و بر موجبات رضا و خوشنوديت موفقم بدار!

اهمیت جلب رضایت خداوند

هر چند خداوند سریع الرضا است ولی رضایتش بدون علت نیست یعنی خداوند به خاطر این که خیلی مهربان است همین طوری از کسی راضی نمی شود.

ما انسان ها ممکن است با گذشت زمان احساس نارضایتی که به افراد داریم از دست بدهیم و حتی در قوانین کشورها این قانون وجود دارد که پرونده های محاکم قضایی بعد از چند سال پی گیری، چنانچه نتیجه نداد مختومه اعلان می شوند.

ولی خشم خداوند این گونه نیست. برای خداوند زمان معنی ندارد. اگر خداوند از کسی خشمکین شده است او باید موجبات رضایتش را فراهم آورد. هر چه سریع تر این کار را بکند زندگی  اش کمتر دچار لطمه می شود.

زیرا خشم خداوند موجب خشم همه ی فرشتگان و همه ی موجودات جهان هستی می شود و به همین خاطر فرد مدام زندگی اش دچار مشکل می گردد و در طرف مقابل هم اگر کسی کاری کند که رضایت خداوند حاصل شود همه ی موجودات، حتی ماهیان دریا هم برای او طلب آمرزش نموده و در درگاه خداوند شفیع او می شوند تا همه ی آثار گناهانش از بین برود. روایات زیادی بر این مطلب دلالت می کند.

شرح فراز چهارم:

«وَ أَسْكِنِّي فِيهِ بُحْبُوحَاتِ جَنَّاتِكَ » و در وسط بهشت‏هايت مرا مسكن ده!

وسط بهشت کجاست؟

قرار گرفتن در بحبوحه و وسط بهشت حکایت از این دارد که درجات بهشت روی هم نیست بلکه درون هم است. چون مؤمن در دعای روز بیست و دوم بالا رفتن درجه اش را در بهشت می خواهد. زیرا وسط بهشت بدون رفتن به درجات بالای آن نمی تواند شوقی مضاعف را برانگیزاند.

چنانچه در حدیث آمده است که بهشتیان به درجات بالاتر خود آن گونه می نگرند که زمینیان به ستارگان آسمان چشم می دوزند.

می دانیم که ستارگان در مجموعه جهان هستی دارای مهندسی فضایی هستند و مهندسی فضایی جهان را به صورت حلقه های عظیم درون هم تفسیر می کند.

از تعبیر «قاب قوسین او ادنی» نیز این بر می آید که بیشترین جلوه خداوند در نقطه مرکزی جهان هستی متمرکز است. نقطه ای که در آنجا آنقدر حلقه ی پیرامونش تنگ می شود که انگار به اندازه قوس کمانی با نقطه ی مرکزی فاصله دارد شاید هم کمتر.

شواهدی دیگری نیز بر این مطلب که در شرح دعای روز بیست و دوم گفتیم دلالت می کند که در جایی دیگر باید آن را بسط داد.

خداوند با سکنی دادن انسان در ابتدای آفرینش به او فهماند که جای تو در بهشت است و بعد به خاطر خطای آدم که مقدر شد انسان چند صباحی را در زمین سپری کند به او گفت که جایت در بهشت محفوظ است.

طبق نظر قرآن هر انسانی جایی محفوظ در بهشت دارد و زمانی که انسانی راضی نشد با طلب آمرزش از خداوند رضایت او را به دست بیاورد و وارد بهشت گردد جای او به دیگری واگذار می  شود. در واقع دیگری این جا را از دیگری ارث می برد. قرآن می  فرماید: « نُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ » (اعراف: 43) به بهشتیان خطاب می رسد که این است بهشتی که آن را ارث بردید به خاطر کارهایی که انجام دادید.

البته در حدیث آمده است که جای مؤمن را در دوزخ، کفار به ارث می برند. یعنی برای همه ی انسان ها هم جایی در بهشت تدارک دیده شده است و هم در دوزخ و مؤمنین و کفار جای یکدیگر را در بهشت و دوزخ به ارث می برند.

شرح فراز پنجم دعای روز بیست و دوم ماه رمضان

«يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ » اى پذيرنده دعاى مضطر پريشان!

اضطرار، شرط استجابت

شرط استجابت دعا اضطرار است. این شرط مقدم بر دیگر شرایط است. این شرط حتی مقدم بر ایمان به خداوند است! زیرا کفار و مشرکین هم وقتی به اضطرار برسند و خدا را بخوانند خداوند کمکشان می کند هر چند آنها وقتی پا به ساحل امن بگذارند و مشکلشان حل شود به کفر و شرک خود ادامه خواهند داد.« قُلْ مَن يُنَجِّيكمُ مِّن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضُّرُعًا وَ خُفْيَةً لَّئنِ‏ أَنجَئنَا مِنْ هَاذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّكِرِينَ، قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُم مِّنهْا وَ مِن كلٍّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنتُمْ تُشْرِكُونَ » (انعام: 63 و 64)

بسیاری از صاحبان ایمان نیز وقتی دچار مشکل می شوند از خداوند می خواهند مشکلات را حل کند و آنها هم در مقابل قول می دهند تا دست از زشت کاری هایشان بردارند و یا کارهای خوبی را انجام دهند ولی وقتی مشکلشان حل می شود به عهد خود وفا نمی کنند. « وَ إِذا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلاَّ إِيَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَ كانَ الْإِنْسانُ كَفُوراً » (اسراء: 67)

«أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ» (نمل: 62) آیا کسی است که پاسخ بیچاره را بدهد و گرفتاری را بر طرف نماید. خداوند این سؤال را در کنار چند پرسش دیگر از فطرت خدایی انسان ها می پرسد. و فطرت پاسخش مثبت خواهد بود زیرا همه ی انسان ها دارای فطرتی توحیدی هستند.

انسان زمانی می تواند به مراحل بالای توحید برسد که خود را در مقابل او بیچاره و مضطر ببیند. احساس فقر در عین غنی و ترس در عین امنیت و عجز در عین توانمندی و جهل در عین دانشمندی، و ذلت در عین عزت، و .. « أَنْتَ الْقَوِيُّ وَ أَنَا الضَّعِيفُ وَ أَنْتَ الْعَزِيزُ وَ أَنَا الذَّلِيلُ وَ أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ وَ أَنْتَ السَّيِّدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ أَنْتَ الْغَافِرُ وَ أَنَا الْمُسِي‏ءُ وَ أَنْتَ الْعَالِمُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ وَ أَنْتَ الْحَلِيمُ وَ أَنَا الْعَجُولُ وَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ وَ أَنْتَ الْمُعَافِي وَ أَنَا الْمُبْتَلَى وَ أَنْتَ الْمُجِيبُ وَ أَنَا الْمُضْطَر …» (بحار الانوار: 83/330).