شرح دعای روز چهارم ماه رمضان در پنج فراز: 1. خدا می بیند 2. شیرینی ذکر خدا 3. الهام شکر 4. انسان موجودی ضعیف 5. خدا می بیند.

دعای روز چهارم‏

«اللَّهُمَّ قَوِّنِي فِيهِ عَلَى إِقَامَةِ أَمْرِكَ وَ أَذِقْنِي فِيهِ حَلاوَةَ ذِكْرِكَ وَ أَوْزِعْنِي فِيهِ لِأَدَاءِ شُكْرِكَ بِكَرَمِكَ وَ احْفَظْنِي فِيهِ بِحِفْظِكَ وَ سِتْرِكَ يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ»

ترجمه: خدايا مرا در اين روز براى اقامه و انجام فرمانت قوت بخش و حلاوت و شيرينى ذكرت را به من بچشان و براى اداى شكر خود به كرمت مهيا ساز و در اين روز به حفظ و پرده پوشى مرا از گناه محفوظ دار اى بصيرترين بينايان عالم.

شرح فراز اول دعای روز چهارم ماه رمضان

«اللَّهُمَّ قَوِّنِي فِيهِ عَلَى إِقَامَةِ أَمْرِكَ» خدايا مرا در اين روز براى اقامه و انجام فرمانت قوت بخش!

اقامه دین

قرآن میفرماید: « أَقيمُوا الدِّين‏.» (شوری: 13) همه ی دستورات خدا را باید بر پا داشت یعنی باید از همه ی توان برای به سرانجام رسوندشون استفاده کرد.

مثلا قرآن می فرماید: « أَقيمُوا الدِّين‏.» نماز خواندنی نیست برپا داشتنی است. روزه گرفتنی نیست، بر پا داشتنی است. امر به معروف تنها تذکر دادن نیست باید همه ی همت را بر این گذاشت که تذکرات اثر کند یعنی باید به گونه ای باشد که همگی به انجام آن اصرار داشته باشند به همین خاطر باید نقشه کشید، باید مقدمه چینی کرد و باید از فکر استفاده کرد و از خدا کمک خواست تا انسانی را که دچار منکر شده است هدایت کرد و به راه آورد.

برپا داشتن دستورات خداوند، روحیه ای است که باید در همه ی طاعاتمان دمیده شود تا اطاعت به نقطه ی اوج خودش برسد و همچون امام حسین علیه السلام که برای برپا داشتن امر به معروف و نهی از منکر قیام نمود، باید همه دستورات خداوند را به پا داشت.

شرح فراز دوم:

«أَذِقْنِي فِيهِ حَلاوَةَ ذِكْرِكَ»  حلاوت و شيرينى ذكرت را به من بچشان!

حلاوت ذکر خداوند

در حدیث است که خداوند می فرماید: من اولین چیزی که از انسان معصیت کار می گیرم شیرینی مناجات با من است. معصیت هر چه بیشتر می شود مزه ی خوش ذکر بیشتر از بین خواهد رفت تا آنجا که نه تنها مزه ای نمی ماند که فرد حتی از شنیدن نام خداوند بدش می آید. « إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ إِذا ذُكِرَ الَّذينَ مِنْ دُونِهِ إِذا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ » (زمر: 45)

بخشی از دعای جوشن کبیر که در ماه رمضان می خوانیم به این شرح است: « يَا مَنْ ذِكْرُهُ حُلْو. ای کسی که یادش شیرین است.» حال چه اتفاقی افتاده است که این چنین نیست! انقدر در روز و شب خودمان درگیر خود و دنیای خود کرده ایم که دیگر خدایی در زندگی هایمان نیست که ذکرش شیرین باشد یا نباشد.

این فراز از دعا در واقع تعبیر دیگری از این دعا است که: خدایا گناهانم را بیامرز و آثار شوم آن را از بین ببر و حجاب بین خودت و من را از میان بردار تا عبادت من را خسته نکند و ذکرت از قلب و زبانم نیافتد.

شرح فراز سوم:

«أَوْزِعْنِي فِيهِ لِأَدَاءِ شُكْرِكَ بِكَرَمِكَ» براى اداى شكر خود به كرمت مهيا ساز!

الهام شکر

«اوزعنی» یعنی به من الهام کن، عشق و علاقه را در من به وجود بیاور.

شکر کردن نیاز به علاقه دارد. نیاز به امداد غیبی دارد؛ چون شکر همیشه سخت تر از صبر بوده است. زیرا خیلی ها به تجربه دریافته اند که هنگام مصیبت چاره ای جز صبر و شکیبایی ندارند و اگر بی تابی کنند کار بدتر می شود. ولی شکر چیزی نیست که بشود با تجربه به آن رسید. انسان ها معمولا وقتی به نعمتی می رسند مخصوصا اگر این نعمت بعد از یک محرومیتی به سراغشان آمده باشد، مرزها را رعایت نمی کنند و هر چه می خواهند انجام می دهند؛ اما دوام نعمت به این است که انسان جلوی شادمانی و ذوق زدگی بیش از حد خودش را بگیرد تا دچار اسراف و هنجار شکنی نشود.

قرآن در توصیف یک انسان چهل ساله، می گوید که این فرد در این مقطع سنی به این دعا می رسد که: «خدایا به من الهام نما تا شکر نعمتت را به جا آورم «إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْني‏ أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَك‏»(احقاف: 15) انسان چون راه های مختلفی برای رسیدن به اهدافش طی نموده است و راه و بی راهه ی آن را دریافته است، دراین سن از الهام سخن می گوید یعنی دریافته است جز با مدد الهی نمی توان حق شکر نعمت های خدا را ادا کرد.

شرح فراز چهارم دعای روز چهارم ماه رمضان

«احْفَظْنِي فِيهِ بِحِفْظِكَ وَ سِتْرِكَ» در اين روز به حفظ و پرده پوشى مرا از گناه محفوظ دار!

انسان موجودی ضعیف

امام علی(علیه السلام) برای معرفی انسان در آغاز نامه خود به امام حسن (علیه السلام) عباراتی دارند، از آن جمله: « غَرَضِ الْأَسْقَامِ وَ رَهِينَةِ الْأَيَّامِ وَ رَمِيَّةِ الْمَصَائِبِ … وَ حَلِيفِ الْهُمُومِ وَ قَرِينِ الْأَحْزَانِ وَ نُصُبِ الْآفَاتِ …‏ (نامه ی 31 نهج البلاغه)» انسان هدف بیماری ها و در گرو حوادث روزگار و تیر خورده ی مصیبت ها … و همراه اندوه ها و از نزدیکان غصه ها و در معرض آفت هاست.

این تعابیر نشان دهنده آسیب پذیری انسان در مقابل حوادث و ضعف اوست؛ که خداوند می فرماید انسان بر مبنای همین ضعف خلق شده است: « خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعيفاً» (نساء: 28)

انسان  حوادث زیادی  را می بیند، اما بسیاری از حوادث که از کنار او می گذرند و به او اصابت نمی کنند را نمی بیند. یکی از وظایف مهم فرشتگان این است که انسان ها را از حوادث مختلف نجات دهند.

صدقه می تواند ملائک را به کار بگیرد تا  بیشتر از گزند حوادث به دور باشیم. در حدیث آمده است که صدقه هفتاد بلا را از انسان دفع می کند.

شرح فراز پنجم دعای روز چهارم ماه رمضان

«يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ» اى بصيرترين بينايان عالم!

خدا می بیند

دیدن برای آگاه شدن هست. مثلا گفته می  شود فلانی تیزبین است یعنی مسائل را با دقت بیشتری می  بیند و می  داند. وقتی گفته می  شود خداوند « ابصر الناظرین» است یعنی همه  ی درون ما را و انگیزه  های ناپیدای ما را در انجام کارها و گفتن سخن  ها می  داند و می  بیند.

بعضی وقت  ها ما آگاهی خود را از راه نقل کردن دیگران به دست می  آوریم و حتی وقتی شاهد قضیه هستیم باز همه  ی زوایای مسئله را نمی  توانیم مورد مشاهده قرار دهیم و این یا به  خاطر ذهنیت از پیش ماست که مانع قضاوت صحیح و حتی دیدن درست ما می  شود و یا به  خاطر پیچیدگی مسئله مورد مشاهده است که به صرف دیدن نمی توان به یک جمع  بندی درستی درباره  ی آن رسید. بنابراین ناظرین خود دارای مراتبی از آگاهی هستند.

خداوند در میان همه  ی بینندگان و مشاهده  کنندگان و تیزبینان بصیرتی بیشتر دارد زیرا اولا از هیچ ذهنیتی برخوردار نیست و چون تا اعماق درونی انسان  ها را می  بیند و می  داند، هیچ مسئله  ای برای او غامض نیست.

حال وقتی ما خداوند را با نام « ابصر الناظرین» مورد خطاب قرار می  دهیم و از او می  خواهیم تا ما را حفظ کند، یعنی او چون آگاهی  اش به ما و حوادث پیچیده روزگار در حد اعلای آن است پس اگر اراده کند به  خوبی می  تواند از پس محافظت ما برآید.

 

شرح دعای روز سوم ماه رمضان