امروز میخواهیم مرور کوتاهی در داستان جنگ جمل داشته باشیم. اینکه این جنگ بین چه کسانی اتفاق اتفاد؟ عاملان این جنگ چه کسانی بودند؟ اصلا چرا اسم آن جنگ جمل هست؟ سرگذشت این جنگ چی شد؟…. و خیلی نکات دیگه ای که باهم مرور می‌کنیم.

پس اگه شما هم به دنبال این سوالات هستید حتما تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.

آماده سازی مقدمات جنگ جمل

در واقع پیش زمینه جنگ از دوره دوم خلافت عثمان شروع شد.

خلافت عثمان دو دوره داشت یک دوره شش ساله آرامش و یک دوره پنج ساله شورش و آشوب از سال ۳۱ ه‍ که شروع شد آشوب و اعتراض هم شروع شد

یکی از کارهایی که عثمان انجام داد و صدای مردم را درآورد، این بود که به امتیاز زیادی به امویان داده بود تا حدی که امویان برخی از صحابه پیامبر را آزار میدادند مانند ابوذر غفاری و عماریاسر.

خلاصه که مردم برای اعتراض به مدینه رفتند اما عثمان آنها را تا حدودی آروم کرد ولی وقتی مردم معترض خواستند برگردند به نامه رسان عثمان برخوردند و پس از بررسی آن متوجه نامه‌ای شدن که عثمان در آن نامه خطاب به فرماندار مصر دستور کشتار مردم معترض را داده بود.

معترضان وقتی متوجه نامه شدند به مدینه بازگشته و به خانه عثمان حمله کردند و در نهایت او را در هشتاد دو سالگی کشتند.

از اونجایی که شورای شش نفره عمر از بین عثمان و علی ابن ابی طالب ،عثمان رو انتخاب کردند مردم شکایات خود را نزد حضرت علی میبردند چراکه یه جورایی رقیب همدیگه بودن برای همین بعد از مرگ عثمان مردم سراغ علی بن ابی طالب رفتند و از او درخواست زمامداری حکومت را کردند.

و حضرت علی علیه‌السلام بعد از چند روز بخاطر درخواست زیاد مردم منصب حکومت داری را پذیرفتند.

بعد از به قدرت رسیدن امیرمؤمنان طلحه و زبیر درخواست حکومت عراق و یمن را کردن ولی علی رد کرد و در نتیجه بحث تندی میان انها در گرفت و بعد از ان طلحه و زبیر بیعت مجدد کرده و به قصد عمره راهی مکه شدند.

دو چیز رو در این قسمت به ذهن بسپارید:

1. حکومت حضرت علی علیه السلام بعد از عثمان
2. ناراحتی طلحه و زبیر از امام علی

 

تناقض فتنه گران در داستان جنگ جمل

بر اساس منابع اسلامی، عوامل این جنگ این افراد بودند:

• عایشه: که خود جزو عاملان اصلی در برانگیختن شورش ضد عثمان بود و صحابه مغضوب عثمان را حمایت میکرد البته این زن در زمان محاصره عثمان نقش خود را در برانگیختن شورش انکار کرد.
• طلحه: جزو رهبران اصلی این شورش بود چرا که فکر میکرد بعد از عثمان او خلیفه خواهد شد لذا بعد از خلیفه شدن علی از او درخواست حکومت یمن کرد ولی علی رد کرد لذا نا امید تر از قبل به مکه رفت
• زبیر: البته منبع موثقی بر این نداریم که دقیقا کدوم طرفی بوده، هم به عایشه کمک میکرده و هم از حامیان عثمان بوده.

 

چه اتفاقی می افتد که بعد از این همه تلاش و نقشه کشیدن برای قتل عثمان یک دفعه ورق بر می گردد و خودشان را خونخواه عثمان معرفی می کنند به گونه ای که گروهی را در مکه جمع اوری کردند و در راس آنها خودشان و عده ای از امویان مانند مروان بن حکم و سعید بن عاص ( وعده ای دیگر که با به خلافت رسیدن علی زنگ خطر را برای خود احساس کردند)؟

شدت این تناقض به گونه ای آشکار بود که سعید بن عاص که خودش در اول همراه عایشه و طلحه بود در وسط راه به مروان گفت:
آنها که خون عثمان را ریخته اند بر پشت شتران نشسته‌اند (منظور همان عایشه و طلحه و زبیر) آنها را بکشید و خود را به کشتن ندهید و خود در وسط راه به مکه برگشت.

این تناقض در رفتار عایشه و خصوصا طلحه عجیب است.

پس نقش معاویه در جنگ جمل چه بود؟

معاویه یکی از والیان زمان عثمان بود که بر شام تسلط داشت و تنها جایی که از حکومت عثمان سقوط نکرد همین شام بود.

طلحه و زبیر بودند که عایشه را به شورش فراخواندن و معاویه بود که طلحه و زبیر را تشویق به شورش میکرد و نقش مهمی در ترغیب آنها داشت تا جایی که نامه ای به زبیر نوشت و او را امیرالمومنین خواند و وعده داد که خود و شامیان با او بیعت خواهند کرد.

در واقع او می‌خواست تا رقبایش را با هم درگیر کند تا خودشان، خودشان را نابود کنند و راه او برای خلافت آسان‌تر شود.

سرنوشت طلحه و زبیر در جنگ جمل

زبیر و طلحه دنبال یک مکان خوب بودند برای جمع کردن لشکر بعد از مشورت تصمیم گرفتند به بصره بروند تا بتوانند با یاران عراقی خود لشکری فراهم کنند.

یعلی بن امیه فرماندار یمن سپاه جمل را تجهیز کرده و شتری به نام عسکر (که وجه تسمیه جنگ جمل برای ان است) رو به عایشه می‌دهد و سپس راهی بصره می‌شوند در انجا فرماندار بصره را بیرون کرده و به خزانه داری ان حمله می‌کنند و نگهبانان را می‌کشند.

خلاصه که طلحه و زبیر و عایشه سرگرم جمع آوری سپاه بودند.

اما آن طرف داستان جنگ جمل، امیرالمومنین، با فرستادن افرادی مثل امام حسن علیه السلام را به شهر های مختلف برای جمع کردن لشکر فرستادن و در نهایت 12هزار نفر از هفت قبیله و گروه مختلف از جمله فرماندار بصره، جمع آوری شدند.

آغازی بر پایان شتر سواران

امام علی باید جلوی اونها رو میگرفت و گرنه اونها عراق رو تصاحب میکردن ، شام هم که دست معاویه ،در نتیجه کل ایران هم از دسترسی خارج میشد

در اخر دو سپاه اماده شده و در مقابل هم قرار گرفتند

حضرت سه روز صبر کردند تا باب مذاکرات را باز کنند اما عایشه بر تصمیم خود پافشاری کرد.

حضرت علی رو به زبیر کردند و فرمودند:

«یادت است که پیامبر، آخرین فرستاده خدا می فرمود زبیر روزی به ناحق با علی می جنگد؟»

زبیر به فکر فرو رفت و تصمیم به ترک جنگ گرفت اما پسرش عبدالله بن زبیر و عایشه مانع او شدند.

(چه چیزی باعث می شود که انسان های با این درجه به این وضع دچار شوند؟، واقعا باید از داستان جنگ جمل درس گرفت)

درحالی که علی علیه السلام یکی از مسلمانان را همراه قران به سمت سپاه جمل برای صلح و تسلیم فرستاد بود ناگهان جنگ اغاز شد.

صف آرایی دو سپاه جنگ جمل

دو لشکر در ناحیه خریبه صف آرایی کردند. ظاهرا، خریبه منطقه مسطح و مناسبی برای جنگ بوده‌است.

صف آرایی لشکر علی علیه السلام:

• مالک اشتر فرمانده جناح راست
• عمار یاسر فرمانده جناح چپ
• ابوقتاده انصاری فرمانده پیادگان
• محمد بن حنفیه پرچمدار

صف آرایی سپاه جمل:

• عایشه در یک کجاوه حفاظت شده با زره سوار بر شتری در میان میدان بود.
• زبیر فرمانده سپاه
• طلحه فرمانده پیادگان
• محمد بن طلحه فرمانده سواران
• عبدالله بن زبیر و مروان بن حکم جلوداران سپاه.

عایشه در هنگام جنگ سوار بر کجاوه اش بر روی شتر بود. کجاوه را با فلز و دیگر اشیا مجهز کرده بودند، تا به وی آسیبی نرسد و خود شتر را نیز مجهز به زره کرده بودند. در پایان جنگ، از بس تیر به کجاوه خورده بود، کجاوه شبیه به خارپشت به نظر می‌آمد و خود عایشه در این جنگ آسیبی ندید و تنها یک خراش جزئی بر روی یکی از بازوانش به وجود آمد.

جنگ حول شتر بسیار شدید بود. محافظان عایشه یکی پس از دیگری کشته می‌شدند و هر کس کشته می‌شد، افسار شتر عایشه را یکی دیگر از لشکریانش می‌گرفت. بین ۴۰ تا ۲۷۰۰ نفر برای حفاظت از عایشه کشته شدند. سپاه علی پیروز شد و یاران علی زانوی شتر را قطع کردند و شتر به همراه عایشه به زمین نشست.

تلفات این جنگ در سپاه جمل  5000نفر است و در سپاه علی بین 500 تا 1700نفر گفته شده.

 

رافت و مهربانی همراه با قدرت

باوجود مخالفت های زیاد و کشتن افراد بی گناه زیاد به دستور عایشه ، امیرالمومنین با سپاه جمل و خود عایشه بهترین رفتار را داشتند.

پس از جنگ عایشه  بازداشت گردید اما با احترام با وی رفتار شد و علی علیه السلام وی را تحت مراقبت به مدینه فرستادند.
علی علیه السلام به سپاه شکست خورده عایشه امان داد و آن‌ها را پس از اخذ بیعت آزاد نمود.
در خصوص بیعت برخی از سپاه جمل، همچون مروان، گزارش‌ها مختلف است و برخی مورخان گفته‌اند علی آن‌ها را بدون اخذ بیعت بخشید و وی به معاویه در شام پیوست. همچنین مانع تصاحب اموالشان توسط سپاهیانش به عنوان غنیمت جنگی شد.

 

کلام آخر…

در این مقاله سعی کردیم خیلی کوتاه مروری بر داستان جنگ جمل داشته باشیم.
امیدوارم که به خوبی بیان کرده باشم، شما هم اگه ایرادی یا نقدی دارید حتما با ما در میون بگذارید که بتونیم فعالیت بهتر و زیباتری داشته باشیم.

اگه دوست دارید باز هم از این نوع محتوا ها مطالعه کنید پیشنهاد می کنم مقاله لیله المبیت | شب ایثار و از جان گذشتن را مطالعه کنید.